Chào bạn, có phải mỗi độ tháng Tám, tháng Chín về là lòng mình lại rộn ràng chờ mong một mùa đẹp nhất trong năm không? Cái se lạnh đầu tiên, mùi hoa sữa thoang thoảng, hay màu lá vàng rơi xào xạc… tất cả đều gợi lên hình ảnh của mùa thu. Thế nhưng, bạn có bao giờ tự hỏi chính xác Mùa Thu Bắt đầu Từ Tháng Mấy chưa? Có phải cứ thấy lá vàng rơi hay trời se lạnh là đã vào thu, hay có một thời điểm cụ thể nào đó được khoa học quy định? Đây là câu hỏi mà không ít người băn khoăn, bởi lẽ khái niệm về mùa thu lại có nhiều cách định nghĩa khác nhau, phụ thuộc vào góc độ bạn nhìn nhận – là theo khí tượng học, thiên văn học, hay đơn giản chỉ là cảm nhận của người dân bản địa, đặc biệt là ở những vùng có khí hậu đặc trưng như Việt Nam. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá tường tận về thời điểm khởi đầu của mùa thu theo các quan điểm khác nhau, để chúng ta có cái nhìn đầy đủ và thú vị hơn về mùa lãng mạn này nhé!
Theo các nhà khí tượng học, việc phân chia các mùa trong năm được dựa trên chu kỳ nhiệt độ hàng năm. Mục đích chính là để dễ dàng phân tích dữ liệu khí hậu và dự báo thời tiết một cách có hệ thống hơn.
Mùa thu theo định nghĩa khí tượng học thường bắt đầu vào ngày đầu tiên của tháng mà nhiệt độ trung bình bắt đầu giảm đáng kể sau đỉnh điểm của mùa hè.
Cụ thể, ở Bắc Bán cầu, mùa thu khí tượng thường được quy ước bắt đầu vào ngày 1 tháng 9 và kéo dài đến hết ngày 30 tháng 11. Đây là khoảng thời gian chuyển tiếp khi nhiệt độ không khí giảm dần, đánh dấu sự kết thúc của mùa hè nóng bức và chuẩn bị cho mùa đông lạnh giá sắp tới.
Có, định nghĩa mùa theo khí tượng học, bao gồm cả thời điểm mùa thu bắt đầu từ tháng mấy (1 tháng 9 – 30 tháng 11 ở Bắc Bán cầu và 1 tháng 3 – 31 tháng 5 ở Nam Bán cầu), được sử dụng rộng rãi bởi các cơ quan khí tượng và thủy văn trên khắp thế giới. Nó là tiêu chuẩn trong việc thu thập, phân tích và so sánh dữ liệu khí hậu toàn cầu.
Cách phân chia này giúp đơn giản hóa việc theo dõi xu hướng nhiệt độ và lượng mưa trong một khoảng thời gian ba tháng cố định, tạo cơ sở dữ liệu nhất quán cho các nghiên cứu về biến đổi khí hậu và dự báo thời tiết dài hạn. Nó mang tính thực tế cao cho công tác chuyên môn.
Nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế như Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đều áp dụng phân chia mùa theo cách này. Nó tạo ra một ngôn ngữ chung giúp các nhà khoa học trên toàn cầu có thể trao đổi và nghiên cứu hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khi việc theo dõi sự thay đổi của các mùa trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Cách tiếp cận này cũng giúp các ngành nghề phụ thuộc vào thời tiết như nông nghiệp, du lịch, xây dựng có thể lập kế hoạch tốt hơn dựa trên các mốc thời gian cố định. Ví dụ, nông dân có thể ước tính thời điểm thu hoạch vụ mùa dựa trên dự báo thời tiết theo mùa khí tượng.
Mặc dù định nghĩa này có thể không hoàn toàn khớp với cảm nhận về sự thay đổi của thiên nhiên ở mọi nơi (vì sự thay đổi này có thể sớm hoặc muộn hơn tùy theo vĩ độ và điều kiện địa phương), nhưng nó cung cấp một khung tham chiếu khoa học và thống nhất, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chu kỳ khí hậu hàng năm của Trái Đất.
Nếu khí tượng học dựa vào nhiệt độ, thì thiên văn học lại dựa vào vị trí của Trái Đất trên quỹ đạo quay quanh Mặt Trời. Đây là một cách xác định mùa mang tính vũ trụ hơn, gắn liền với các sự kiện quan trọng trong năm như Xuân phân, Hạ chí, Thu phân và Đông chí.
Mùa thu thiên văn ở Bắc Bán cầu bắt đầu từ thời điểm diễn ra Tiết Thu phân và kết thúc vào thời điểm diễn ra Tiết Đông chí.
Đây là khoảng thời gian khi bán cầu Bắc nghiêng dần ra xa Mặt Trời sau khi đạt độ nghiêng tối đa vào Hạ chí. Sự nghiêng này khiến lượng ánh sáng và nhiệt mà bán cầu Bắc nhận được giảm dần, dẫn đến nhiệt độ không khí giảm xuống. Khoảng thời gian này kéo dài xấp xỉ ba tháng, tương ứng với một quý trong năm.
Điểm Thu phân (Autumnal Equinox) là khoảnh khắc mà mặt phẳng Xích đạo của Trái Đất đi qua tâm Mặt Trời. Tại thời điểm này, trục nghiêng của Trái Đất không nghiêng về phía hay ra xa Mặt Trời, khiến cho ngày và đêm trên gần như toàn bộ Trái Đất có độ dài xấp xỉ bằng nhau (khoảng 12 tiếng ngày và 12 tiếng đêm).
Hình ảnh minh họa quả địa cầu nghiêng, chỉ ra thời điểm Thu phân khi ngày đêm bằng nhau ở Bắc Bán cầu
Ý nghĩa của Điểm Thu phân là nó đánh dấu sự bắt đầu chính thức của mùa thu theo quan điểm thiên văn ở Bắc Bán cầu (và sự bắt đầu của mùa xuân ở Nam Bán cầu). Sau Tiết Thu phân, ở Bắc Bán cầu, thời gian ban ngày sẽ ngắn dần đi, và thời gian ban đêm sẽ dài dần lên, cho đến khi đạt cực đại vào Đông chí. Ngược lại, ở Nam Bán cầu, ngày sẽ dài dần và đêm ngắn dần.
Thời điểm Tiết Thu phân thường xảy ra vào khoảng ngày 22 hoặc 23 tháng 9 Dương lịch hàng năm. Đây là một sự kiện thiên văn chính xác, khác với sự linh hoạt theo nhiệt độ của định nghĩa khí tượng.
Ví dụ cụ thể:
Sự khác biệt nhỏ giữa các năm là do sự phức tạp trong chuyển động của Trái Đất, bao gồm quỹ đạo hình elip và hiện tượng nhuận năm. Dù vậy, nó luôn rơi vào khoảng cuối tháng 9.
Mùa thu thiên văn kết thúc vào Tiết Đông chí, thường diễn ra vào khoảng ngày 21 hoặc 22 tháng 12, đánh dấu ngày có thời gian ban ngày ngắn nhất trong năm ở Bắc Bán cầu và bắt đầu của mùa đông thiên văn.
Việt Nam là một quốc gia nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, với hình dáng địa lý kéo dài từ Bắc vào Nam. Do đó, khái niệm và cảm nhận về mùa thu ở mỗi vùng miền có sự khác biệt đáng kể.
Nếu nói về nơi cảm nhận rõ rệt nhất cái hồn của mùa thu theo đúng nghĩa kinh điển (se lạnh, lá vàng, hoa sữa), thì đó chắc chắn là miền Bắc Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội và các tỉnh lân cận.
Mùa thu ở miền Bắc thường không tuân theo một mốc thời gian cố định tuyệt đối như định nghĩa khí tượng hay thiên văn, mà mang tính chất chuyển giao dần dần từ mùa hè sang. Tuy nhiên, đa số người dân Việt Nam thường coi tháng 8 âm lịch (tức khoảng tháng 9 – tháng 10 Dương lịch) là thời điểm mùa thu rõ rệt nhất ở miền Bắc.
Khoảng cuối tháng Tám, đầu tháng Chín Dương lịch, thời tiết miền Bắc bắt đầu có những dấu hiệu đầu tiên của sự chuyển mùa. Nắng vẫn còn đó, nhưng không còn gay gắt “cháy da cháy thịt” như đỉnh điểm mùa hè. Gió bắt đầu se lạnh hơn, đặc biệt vào buổi sáng sớm và chiều tối. Độ ẩm không khí giảm xuống, tạo cảm giác hanh khô đặc trưng của “nắng hanh”.
Hình ảnh thiếu nữ Hà Nội trong tiết trời mùa thu, với lá vàng rơi và xe đạp chở hoa
Cái lạnh này khác với cái lạnh “cắt da cắt thịt” của mùa đông. Nó chỉ đủ để khiến người ta cảm thấy dễ chịu, khoan khoái khi ra đường, thích thú khi nhâm nhi tách cà phê nóng hay cuộn mình trong chăn buổi sáng. Nhiệt độ trung bình thường dao động quanh mức 25-30 độ C vào ban ngày và có thể hạ xuống 20-25 độ C vào ban đêm.
Mùa thu miền Bắc kéo dài không quá lâu, thường chỉ khoảng 1-2 tháng cao điểm (tháng 9, tháng 10 Dương lịch), sau đó sẽ nhanh chóng chuyển sang đông. Đây cũng là mùa của nhiều loại cây đặc trưng như cây bàng chuyển màu lá đỏ, cây sấu rụng lá, và đặc biệt là mùa hoa sữa nở rộ, mang theo mùi hương nồng nàn khắp các con phố.
“Mùa thu Hà Nội – đó là những ngày nắng vàng như mật ong, gió heo may se sắt, và mùi hoa sữa nồng nàn quyện trong không khí. Dù khoa học định nghĩa thế nào, với người con Hà Nội, thu về khi những gánh cốm xanh rong ruổi trên phố và những cơn mưa rào cuối hạ nhường chỗ cho bầu trời trong xanh.” – Trích lời một người dân Hà Nội.
Đối với miền Trung và miền Nam Việt Nam, khái niệm “mùa thu” theo nghĩa khí hậu và thiên nhiên như miền Bắc là không rõ rệt bằng.
Miền Trung, với đặc điểm khí hậu khắc nghiệt hơn, mùa thu thường là giai đoạn chuyển giao sang mùa mưa bão. Khoảng tháng 9, tháng 10, nhiều tỉnh miền Trung bắt đầu hứng chịu những trận mưa lớn kéo dài, thậm chí là bão lũ. Thời tiết có thể không quá nóng như mùa hè, nhưng lại ẩm ướt và tiềm ẩn nguy cơ thiên tai. Cái se lạnh đặc trưng của mùa thu miền Bắc gần như không xuất hiện ở đây.
Hình ảnh minh họa sự khác biệt khí hậu: Miền Trung mưa bão, Miền Nam vẫn nắng ấm hoặc mưa rào bất chợt
Còn ở miền Nam, đặc biệt là khu vực Nam Bộ, khí hậu chỉ có hai mùa chính là mùa khô và mùa mưa. Mùa mưa thường kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11. Tháng 9, tháng 10 vẫn nằm trong đỉnh điểm của mùa mưa, với những cơn mưa rào chiều tối xuất hiện khá thường xuyên. Nhiệt độ quanh năm khá ổn định và cao, không có sự thay đổi đáng kể để phân biệt rõ rệt một “mùa thu” mát mẻ và hanh khô như miền Bắc. Người dân miền Nam có thể cảm nhận chút dịu mát hơn sau những cơn mưa, nhưng đó không phải là cái “se lạnh” của mùa thu miền Bắc.
Tuy nhiên, về mặt văn hóa, tháng 8 âm lịch vẫn được coi là “mùa thu” vì đây là thời điểm diễn ra Tết Trung Thu – một lễ hội quan trọng trên khắp cả nước, gắn liền với hình ảnh trăng rằm, đèn lồng và bánh Trung Thu. Dù thời tiết không giống, nhưng không khí đón Trung Thu vẫn tạo nên một nét đặc trưng của khoảng thời gian này trên cả ba miền.
Chúng ta đã thấy hai cách định nghĩa về mùa thu bắt đầu từ tháng mấy: một theo khí tượng (cố định 1/9 – 30/11 ở Bắc Bán cầu) và một theo thiên văn (từ Thu phân đến Đông chí, khoảng 22/9 – 21/12 ở Bắc Bán cầu). Vậy sự khác biệt cốt lõi giữa chúng là gì?
Lý do chính có hai cách xác định mùa khác nhau là do mục đích sử dụng và cơ sở khoa học của chúng khác nhau.
Nói một cách hình ảnh, định nghĩa khí tượng giống như việc bạn “đóng khung” thời tiết vào các khoảng thời gian cố định để dễ dàng thống kê, còn định nghĩa thiên văn giống như việc bạn xác định các “điểm chuyển giao” lớn dựa trên chuyển động của các hành tinh.
Trong đời sống hàng ngày, tùy vào ngữ cảnh mà cả hai cách đều được sử dụng, nhưng cảm nhận của con người về mùa thường gần gũi hơn với định nghĩa khí tượng hoặc thậm chí là cảm nhận chủ quan về sự thay đổi của thiên nhiên.
Tóm lại, không có cách xác định nào là “đúng tuyệt đối” hay “sai”. Chúng chỉ đơn giản là các cách tiếp cận khác nhau để định nghĩa một khoảng thời gian chuyển tiếp đặc biệt trong năm, mỗi cách có mục đích và cơ sở riêng.
Dù mùa thu bắt đầu từ tháng mấy theo định nghĩa nào đi nữa, thì không thể phủ nhận mùa thu mang một vẻ đẹp và những ảnh hưởng rất riêng, khiến nó trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca, nhạc họa và là mùa yêu thích của nhiều người.
Thời tiết mùa thu ở các vùng ôn đới và cận nhiệt đới thường rất dễ chịu.
Kiểu thời tiết này tạo điều kiện thuận lợi cho sức khỏe và tinh thần con người. Cảm giác mát mẻ, khô ráo giúp cơ thể sảng khoái, giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến nóng ẩm.
Sự thay đổi ngoạn mục nhất của thiên nhiên vào mùa thu là cảnh lá cây chuyển màu và rụng lá.
Hình ảnh rừng cây lá vàng, đỏ rực rỡ vào mùa thu ở vùng ôn đới
Mùa thu thường gắn liền với nhiều ý nghĩa văn hóa và cảm xúc sâu sắc.
“Mùa thu không chỉ là mùa thay lá, mà còn là mùa của những nỗi nhớ, những cảm xúc lắng đọng sau những bộn bề của cuộc sống. Nó mời gọi chúng ta chậm lại, ngắm nhìn vẻ đẹp bình dị xung quanh.” – Một nhà thơ từng viết.
Hiểu rõ mùa thu bắt đầu từ tháng mấy theo các định nghĩa khác nhau giúp chúng ta có cái nhìn đầy đủ hơn, nhưng điều quan trọng nhất là làm sao để cảm nhận và tận hưởng trọn vẹn những khoảnh khắc đẹp đẽ mà mùa thu mang lại, dù bạn ở đâu trên dải đất hình chữ S hay bất cứ nơi nào trên thế giới.
Thời tiết mùa thu lý tưởng cho rất nhiều hoạt động:
Hình ảnh tổng hợp các hoạt động mùa thu: Dạo phố lá vàng, uống cà phê, đọc sách bên cửa sổ
Sự chuyển mùa cũng đòi hỏi một vài sự chuẩn bị nhỏ để bạn luôn cảm thấy thoải mái và khỏe mạnh:
[blockquote]Mùa thu là thời điểm tuyệt vời để kết nối lại với thiên nhiên và chính bản thân mình. Dành thời gian ra ngoài, hít thở không khí trong lành, ngắm nhìn sự thay đổi của cảnh vật. Hoặc đơn giản là tìm một góc yên tĩnh để suy ngẫm, tận hưởng những khoảnh khắc bình yên hiếm có.[/blockquote]
Vậy là chúng ta đã cùng nhau đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “mùa thu bắt đầu từ tháng mấy” theo nhiều khía cạnh khác nhau: từ định nghĩa khoa học chính xác của khí tượng và thiên văn, đến cảm nhận rất đỗi thân quen và đặc trưng ở Việt Nam. Dù là ngày 1 tháng 9, khoảng 22-23 tháng 9 (Thu phân), hay đơn giản là khi những cơn gió heo may đầu tiên thổi về cùng mùi hoa sữa, thì mùa thu vẫn luôn mang trong mình một vẻ đẹp rất riêng, rất đỗi dịu dàng và quyến rũ.
Nó là mùa của sự chuyển giao, của những gam màu ấm áp, của không khí trong lành và những cảm xúc lắng đọng. Mùa thu mời gọi chúng ta sống chậm lại, quan sát những đổi thay tinh tế của vạn vật và tìm thấy niềm vui trong những điều giản đơn nhất.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích và thú vị về thời điểm bắt đầu của mùa thu. Dù bạn đón mùa thu vào tháng mấy đi chăng nữa, hãy mở lòng ra để cảm nhận và tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của mùa lãng mạn này nhé. Đừng quên chia sẻ cảm nhận của bạn về mùa thu ở nơi mình sống dưới phần bình luận!
Ý kiến của bạn
Tags
Tin liên quan
Tin đọc nhiều
Cùng chuyên mục
Đăng ký nhận tin tức của chúng tôi tại đây
Nhập email của bạn tại đây để nhận tin tức mới nhất của chúng tôi